ჭარბთმიანობა ანუ ჰირსუტიზმი არის მამაკაცური ტიპის თმიანობის განვითარება ქალებში.
ეს ნიშნავს, რომ ე.წ. ტერმინალური თმა, რომელიც უხეში სტრუქტურის და მუქი შეფერილობისაა, ჩნდება კანზე ისეთ ადგილებში, სადაც მისი ზრდა დამოკიდებულია მამაკაცური ჰორმონების – ანდროგენების რაოდენობაზე და არ უნდა გვხვდებოდეს ქალებში.
ეს მიდამოებია: ზედა ტუჩი, ნიკაპი, წინამხარი, ბეჭის მიდამო, ზურგის ქვედა ნაწილი და დუნდულები, ბარძაყის შიდა ზედაპირი, მუცელი, მკერდი, ჭიპის ქვედა არე ბოქვენამდე.
Eyebrows, axillar and pubic areas are non androgen dependent and presenting coarse hair is normal here.
Women who have darker skin are more prone to excess hair which isn't cause from medical condition in comparison with women with lighter color of skin.
Evaluate of hirsutism
ჰირსუტიზმის ხარისხის შეფასება აუცილებელია, რათა დადგინდეს, უნდა ჩაითვალოს თუ არა ის კლინიკურად მნიშვნელოვან სიმპტომად. ანუ უნდა იქნას თუ არა ეჭვი მიტანილი, რომ მის უკან დაავადება დგას და შესაბამისად, უნდა დაიგეგმოს თუ არა შემდგომი დიაგნოსტიკა და მკურნალობა.
ჭარბთმიანობის ხარისხობრივი შეფასების მთავარი ინსტრუმენტია ფერიმან-გალვეის მოდიფიცირებული სქემა, რომელზეც მოცემულია 9 ანდროგენმგრძნობიარე ადგილის გათმიანების ოთხი ვარიანტი. თითოეული ეს არე ფასდება 0-დან (თმის არარსებობა) 4 ქულამდე (ძლიერი გათმიანება). მიღებული ჯამი ნორმაში არ უნდა აღემატებოდეს 8 -ს.
Although this score is a gold standard for assessing hirsutism, it has some disadvantages, which must be considered in clinical practice. For example if woman has already used any hair removal methods before consulting with doctor, it may be difficult to evaluate hirsutism score objectively. Also the high score local hirsutism may be present only in one area, which can be sigh of medical disorder, but it can't rise overall score to abnormal level.
Causes of hirsutism
ანდროგენების ჭარბი პროდუქცია – ვლინდება ჰირსუტიზმის შემთხვევათა 80%-ში. მისი გამომწვევი თავის მხრივ შეიძლება იყოს საკვერცხის და თირკმელზედა ჯირკვლის სხვადასხვა დაავადება. სწორედ ეს ორი ორგანოა მთავარი პასუხისმგებელი მამაკაცური ჰორმონების გამომუშავებაზე და დიაგნოსტიკური კვლევების ძირითადი ნაწილიც ამ მიმართულებით ტარდება. ანდროგენების მომატებული რაოდენობის ფონზე განვითარებული ჰირსუტიზმის შეფასებისას ქულათა ჯამი უმეტეს შემთხვევაში 15-ზე მეტია, თუმცა უფრო ნაკლებიც შეიძლება იყოს.
იდიოპათიური – ანუ დაუდგენელი გენეზის ჰირსუტიზმის დიაგნოზი ფორმდება, როცა მომატებულ თმიანობასთან ერთად არ აღინიშნება ციკლის დარღვევა ან სხვა ასოცირებული სიმპტომები და სქემაზე ქულათა ჯამი 8-15-ის ფარგლებშია. ასევე ჩატარებული გამოკვლევებიც არ ადასტურებს ჰორმონული დარღვევის ან ორგანული პათოლოგიის არსებობას. ამ ტიპის ჰირსუტიზმის განვითარება აიხსნება ანდროგენების ნორმალური რაოდენობის მიუხედავად მათ მიმართ თმის ფოლიკულების მომატებული მგრძნობელობით.
მედიკამენტური – ჰირსუტიზმი შესაძლოა განვითარდეს, როგორც სხვადასხვა მედიკამენტის გვერდითი მოვლენა.
Other diseases which can be cause of hirsutism, are:
- HYPOTHYROIDISM
- hyperprolactinemia / prolactinoma
- being overweight / obesity
- syndrome of insulin resistance
When should you visit to doctor?
- When one or more symptoms beside hirsutism are presented from following list:
- menstrual cycle abnormality
- infertility
- galactorrhea
- central obesity
- enlargement of clitoris
- excess hair loss
- oily skin, acne, seborrhea
- coarsening of voice
- markedly developed muscles
- psychologic changes: increase of libido, aggressive behavior
2. when hirsutism develops suddenly and progresses very fast;
3. if hirsutism progresses despite of treatment
Patient important hirsutism here we mean the cases of hirsutism when its score is normal but the level of hirsutism has negative impact on patient's mood and decreases life quality. The newest guidelines says that in these cases treatment must be initiated.
Evaluation of hirsutism
The main purpose of management is to rule out serious diseases which can be cause of hirsutism da after that to choose the most effective treatment option. The following tests can be done:
- measuring androgen levels in the blood: testosterone, DHEAS, 17 hydroxyprogesterone and other hormones if needed
- examination of thyroid gland
- screening for diabetes
- Prolactin level measurement
- ultrasound of ovaries and CT or MRI of adrenal glands when it's needed
Treatment
Treatment methods include:
- medications - oral contraceptives and antiandrogen drugs
- changing of lifestyle – ჭარბი წონის და ინსულინრეზისტენტობის დროს
- cosmetic tools - depilation, mechanical epilation (with epilator, tweezer or waxing), photoepilation, electrolysis
ჰირსუტიზმის მკურნალობა ნებისმიერი დიაგნოზის შემთხვევაში ხანგრძლივი პროცესია და სასურველი შედეგის მიღება შეიძლება 6-12 თვე ან უფრო მეტიც გაჭიანურდეს. ეს განპირობებულია თმის ღერის სასიცოცხლო ციკლის თავისებურებებით. თითოეული თმის ღერის არსებობის ხანგრძლივობა რამდენიმე კვირიდან რამდენიმე თვემდე მერყეობს. მკურნალობის შედეგად ორგანიზმში მიღებულ ახალ ჰორმონალურ სტატუსზე რეაგირება თმის ფოლიკულს შეუძლია მხოლოს მას შემდეგ, რაც ძველი თმის ღერი დაასრულებს თავისი არსებობის ციკლს და მოწყდება ფოლიკულს.
If the fast improvement is important for the patient, the combined treatment is prepared, in particular appropriate medications and cosmetic therapy are started at the same time
Cosmetic methods of temporary hair removal include: waxing, shaving, shugaring, cream depilatory and epilation by epilator.
აღსანიშნავია, რომ დეპილაცია, ანუ თმის მოშორება პარსვის გზით, არანაირ ბიოლოგიურ გავლენას არ ახდენს თმის ფოლიკულზე და არ ცვლის თმის ზრდის ტემპს, მის სიხშირეს და ფერს. რეალურად პარსვის დროს ხდება თმის ღერის გადაჭრა ისე, რომ გაზრდილი თმის ღერის დაბოლოება აღარ არის ბუნებრივად დავიწროვებული და იძლევა შეგრძნებას, რომ უფრო სქელი და უხეშია.
მექანიკური ეპილაცია (ეპილატორით, ცვილით) არასასურველი თმის მოცილების შედარებით უსაფრთხო და იაფი მეთოდია, მაგრამ მას შეიძლება თან ახლდეს გარკვეული დისკომფორტი: ტკივილი, ჭრილობა, ფოლიკულიტი და იშვიათად ჰიპერპიგმენტაცია მუქის კანის შემთხვევაში.
ფოტოეპილაცია და ელექტროლიზისი თმის მუდმივი მოცილების მეთოდებია. მათგან ფოტოეპილაცია ნაჩვენებია წითური, ყავისფერი და შავი თმისთვის, ელექტროლიზისი კი თეთრი ან ქერა თმისთვის.
Hirsutism in children
მცირე ასაკის ბავშვებში ჰირსუტიზმი შეიძლება იყოს ნაადრევი სქესობრივი მომწიფების სიმპტომი. ხშირად კი გამომწვევი მიზეზი შეიძლება ვერც იქნას ნაპოვნი.
მოზარდებში, მოზრდილების მსგავსად, ჰირსუტიზმის წამყვანი მიზეზია პოლიცისტური საკვერცხეების სინდრომი და ადრენო-გენიტალური სინდრომი. დიაგნოსტიკის და მკურნალობის პრინციპებიც ასაკობრივად არ განსხვავდება.
ავტორი: ელგა გიორგაძე (ექიმი ენდოკრინოლოგი)
